یکی از مباحث مهم حقوقی که چند سال است در جامعه رایج شده و در حال گسترش نیز می باشد، بحث رحم اجاره ای می باشد. در توضیح رحم اجاره ای باید گفت زمانی که در یک خانواده، زوجین مشکل ناباروری دارند و زوجه به هر دلیلی توانایی پرورش و نگهداری جنین را در رحم خود ندارد و مراجعه به پزشک های متعدد و نیز استفاده از داروها و درمان های متعدد نیز هیچ نتیجه ای در بر ندارد، زوجین برای حل مشکل بچه دار نشدن خود، به ناچار از یک شخص ثالث که یک زن می باشد کمک می گیرند بدین صورت که در مقابل پرداخت وجهی، شخص مذکور حاضر می شود جنین را در رحم خود نگهداری نماید که در این حالت تخمک و اسپرم از زوج نابارور گرفته شده و پس از لقاح در محیط آزمایشگاهی، در رحم شخص مذکور گذاشته می شود. لازم به ذکر است زنی که جنین در رحم او گذاشته می شود تنها حمل کننده جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ گونه مشابهت و نسبتی با جنین مذکور ندارد.

طرفین رحم اجاره ای چه کسانی هستند؟

یک طرف قرارداد زنی است که به هر دلیل، توانایی پرورش و نگهداری جنین را در بطن و وجودش ندارد و برای داشتن فرزند و چشیدن طعم مادری، محتاج بِستری مناسب و قابل اعتماد به مدت نه ماه برای پرورشِ جنینی است که در فضای آزمایشگاهی کشت شده و حاضر است هزینه های مادی و معنویِ این روش از بچه دار شدن را بپردازد که به این شخص مادر واقعی گفته می شود.

طرف دیگر قرارداد زنِ دیگری است که برای کم کردن بخشی از فشار ناشی از هزینه های زندگی، در ازای دریافت هزینه ای که ممکن است معاش چند سال خود و خانواده اش را تامین کند، رحمش را به مدت نه ماه وقف پرورش جنینِ زوجی نابارور میکند.

برای مطالعه مقاله مراحل حقوقی قانون و مراحل اهدای جنین کلیک کنید.

پروسه انجام کار چگونه است؟

صاحب رحم اجاره ای همراه همسرش و زوج صاحب جنین باید چند جلسه توسط متخصص پزشکی اجتماعی مشاوره شوند تا از همه نظر از جمله حقوقی – پزشکی و اجتماعی، اطلاعات کافی را بدست آورند . ارزیابی بالینی و آزمایشگاهی از نظر رد بیماریهای عفونی و تائید سلامت روانی – اجتماعی هم باید انجام شود.

بین صاحبان جنین و زن اجاره دهنده باید قرارداد نوشته شود.نوشتن قرارداد بسیار با اهمیت بوده لذا بهتر است با مشورت فردی آگاه مثل وکیل دادگستری یا پزشک متخصص اجتماعی، این قرار داد نوشته شود و همه شرط و شروط ها هم در آن نوشته شود.وجود قرارداد برای تشخیص اشخاصی که از نظر ژنتیکی با بچه ارتباط دارند، تعیین پدر و مادر قانونی طفل، تعیین تعهدات طرفین و شروطی که مورد توافق قرار گرفته است، دستیابی به قصد مشترک طرفین، برطرف نمودن شبهه زنا در مورد مادر جانشین و مشخص شدن نسب طفل متولد از مادر جانشین بسیار ضروری است.

هزینه رحم اجارهای چقدر است؟

هزینه رحم اجاره ای کاملا توافقی است ومعمولا رقمی بین ۱۰ تا ۳۰ میلیون تومان می¬باشد. حتی برخی ها تا ۳۵ میلیون یا بیشتر هم قبول میکنند که این مساله به توافق دو طرف بستگی دارد.
علت نامشخص بودن قیمت ها اینست که متاسفانه در این زمینه قانون مشخصی وجود ندارد لذا این طرفین قرارداد هستند که با توجه به شرایط خود، مبلغ قرارداد را مشخص می نمایند.

قانون ناظر بر قرارداد رحم اجاره ای کدام است؟

در خصوص رحم اجاره ای قانون مشخصی وجود ندارد که دقیقا ناظر بر این امر باشد اما در سال ۱۳۸۲ قانونی در خصوص اهدای جنین در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و شورای نگهبان نیز آن را در سال ۱۳۸۳ تایید کرد که می توان از آن در امر رحم اجاره ای نیز بهره برد اما در خصوص تنظیم قرارداد، ماده ۱۰ قانون مدنی راه گشا خواهد بود که مقرر می دارد: قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده¬اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.

شرایط استفاده از رحم اجاره ای چیست؟

۱- داشتن برگه معرفی از پزشک معالج متخصص زنان مبنی بر لزوم استفاده از رحم اجاره ای

۲- عدم ابتلا زوجین به بیماری هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سفلیس و …

۳- عدم اعتیاد زوجین

۴- داشتن سونوگرافی نرمال و تأیید شده توسط پزشک معالج از نظر حجم و ذخیره تخمدانها

شرایط شخص اجاره دهنده رحم چیست؟

۱- داشتن سن زیر ۳۵ سال و ترجیحاً متأهل و غیر شیرده

۲- از نظر جسمی، روحی و روانی سالم

۳- عدم استفاده از داروهای خاص

۴- عدم ابتلا به بیماری هایی که در آنها بارداری برای مادر و جنین خطرناک است.

۵- دارای حداقل یک بار تجربه به آخر رساندن حاملگی با موفقیت

۶- نداشتن سابقه سقط، زایمان زود رس، فشار خون و دیابت حاملگی و عوارض وخیم در حاملگی

۷-  عدم ابتلا زوجین به بیماری هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سیفلیس و…

۸- عدم اعتیاد زوجین و دارای سونوگرافی نرمال و تأیید شده توسط پزشک معالج، از نظر داشتن رحم سالم

مدارک لازم برای استفاده از رحم اجاره ای کدامند؟

۱- شناسنامه و کپی از صفحات اول و دوم

۲- سند ازدواج و کپی از صفحات اول تا چهارم آن

۳- یک قطعه عکس ۴×۳ از هر کدام از زوجین

۴- دفترچه بیمه

در طول انجام پروسه چه مشکلاتی ممکن است به وجود بیاید؟

۱- ممکن است به علت اختلافات یا اتفاقاتی(مانند فوت) که بین زوجین به وجود می آید، آن ها از ادامه راه منصرف شوند در نتیجه فرد اجاره دهنده رحم می ماند و بچه ای که مال خودش نیست و هزینه های گزافی که قادر به پرداخت آن¬ها نیست.

۲- احتمال دارد شخص اجاره دهنده رحم به علت عاطفه ای که نسبت به طفل پیدا می¬کند به مکان نامعاومی برود و دسترسی زوجین به نوزاد غیرممکن گردد.

۳- احتمال انتقال بیماری های ویروسی و عفونی مانند ایدز و هپاتیت و … از مادرجانشین به جنین یا برعکس، وجود دارد.

۴- ممکن است فرد اجاره دهنده رحم، جهت زودتر خلاص شدن خود و رسیدن به مابقی مبلغ قرارداد، با استفاده از دارو و روش های پزشکی، نوزاد را زودتر از موعد به دنیا بیاورد که این امر موجب نارس بودن نوزاد و بروز بیماری¬ها و مشکلات عدیده ای بر روی وی خواهد شد.

۵- ممکن است فرد اجاره دهنده رحم، در طول دوران بارداری با همسر خود، رابطه جنسی داشته باشد و این مساله موجب بروز اختلالات ژنتیکی برای نوزاد شود.

۶- از آنجائی که قانون مشخصی در این خصوص وجود ندارد، در صورت بروز مشکلات حقوقی، حل آن ها بسیار سخت خواهد بود که البته تنظیم قرارداد محکم و اصولی در این زمینه بسیار راه¬گشا خواهد بود.

برای مطالعه مقاله آیا شیربها در قانون وجود دارد؟ + آیا امکان استرداد شیربها وجود دارد؟ کلیک کنید.

حقوق فرد اجاره دهنده رحم پس از تولد نوزاد چیست؟

فرد اجاره دهنده رحم هیچ گونه رابطه ژنتیکی با نوزاد متولد شده ندارد و مادر وی نیز محسوب نمی¬شود (هرچند برخی نظریه پردازان معتقدند شخص مذکور مادر رضاعی طفل محسوب می شود) در نتیجه پس از تولد نوزاد، این شخص هیچ گونه حقی بر وی نخواهد داشت و بلافاصله پس از تولد باید نوزاد را در اختیار پدر و مادر واقعی قرار دهد. شخص اجاره دهنده رحم حق ملاقات با نوزاد را نیز نخواهد داشت و در صورت اقدام قانونی نیز دادگاه این حق را به وی نخواهد داد مگر اینکه پدر و مادر واقعی چنین اجازه ای را بدهند که البته به دلیل بروز مشکلات در آینده این امر بعید به نظر می رسد.

شناسنامه نوزاد چگونه و به اسم چه کسی صادر خواهد شد؟

طرفین قرارداد یعنی پدر و مادر واقعی و فرد اجاره دهنده رحم، بهتر است قبل از تولد نوزاد به بیمارستانی که قرار است نوزاد در آن متولد شود مراجعه کرده و با ارائه قرارداد خود، مسئولین آنجا را در جریان بگذارند. در این حالت به هنگام تولد طفل، نام مادر واقعی در گواهی تولد قید شده و پدر و مادر واقعی در خصوص گرفتن شناسنامه برای نوزاد از ثبت احوال، با مشکل مواجه نخواهند شد.

جهت اجاره رحم چه قراردادهایی در بین مردم رایج است؟

هم اکنون در بین مردم قراردادهایی وجود دارد که از قبل آماده شده و طرفین فقط آن را امضا می نمایند اما از آنجائی که این قراردادها توسط افراد متخصص و حقوقدان تنظیم نشده لذا بسیار کلی هستند و ایرادات بزرگی دارند که در خصوص بروز مشکل بین طرفین، هیچ گونه راهکاری در این قراردادها پیش بینی نشده است.مانند این موارد:

۱-۱۱.در این قراردادها برای الزام طرفین به انجام صحیح قرارداد و استنکاف از انجام آن، هیچ گونه ضمانت اجرایی در نظر گرفته نشده است.

۲-۱۱.جهت حل اختلافات فی مابین طرفین، شرط داوری گنجانده شده که همین مساله باعث طولانی شدن روند حل مشکل و گاها حتی منجر به عدم حل مشکل می شود.

۳-۱۱.در این قراردادها، هیچ گونه نهاد نظارتی جهت انجام این قرارداد در طول دوره ۹ ماه،در نظر گرفته نشده است.

روش تنظیم قرارداد قانونی چگونه است؟

با توجه به اینکه اجاره رحم و صاحب فرزند شدن از این راه بدون هیچ گونه مشکلی، امری بسیار مهم و گاهاً دشوار است، لذا بهتر است طرفین قرارداد یعنی پدر و مادر واقعی و فرد اجاره دهنده رحم، به وکیل دادگستری مراجعه و با بیان انتظارات و خواسته ها و تعهدات خود، تنظیم قرارداد را به وی بسپارند که در این صورت هم قرارداد قانونی و اصولی تنظیم خواهد شد و هم با توجه به در نظر گرفتن جمیع جهات و موارد حقوقی، در صورت بروز هرگونه مشکلی راه قانونی جهت حل آن، باز خواهد بود. همچنین پدر و مادر قانونی و یا حتی فرد اجاره دهنده می توانند از وکیل دادگستری بخواهند که در طول ۹ ماه و تا زمان تولد طفل و یا حتی بعد از آن در صورت بروز هرگونه مشکل حقوقی در کنار آن ها بوده و اقدام به رفع مشکل بنماید.